Jaka jest najstarsza gra planszowa?

portaart.pl > Drukarnia  > Jaka jest najstarsza gra planszowa?
Jaka Jest Najstarsza Gra Planszowa? zdjęcie nr 1

Jaka jest najstarsza gra planszowa?

Zamiłowanie do gier planszowych towarzyszyło ludziom od początku cywilizacji. I choć zasady pierwszych gier były stosunkowo proste, to starożytne pionki do gier planszowych zachwycały oryginalnością. Trudno jednoznacznie określić, która gra powstała jako pierwsza. W poniższym artykule przedstawimy kilku kandydatów.

Czym charakteryzowały się pierwsze gry planszowe?

Przyglądając się najstarszym grom planszowych można zauważyć pewne zależności. Głównym założeniem większości było dotarcie swoimi pionkami do określonych stref, zwykle do wyłonienia zwycięzcy używana była jedna z czterech mechanik:

  1. Kontrola przestrzeni – pionki trzeba ustawić tak, by uniemożliwiały ruch przeciwnikowi lub były względem siebie w określonej odległości i położeniu, np. kółko i krzyżyk.
  2. Eliminacja – polegały na wyeliminowaniu z planszy pionków przeciwnika, np. warcaby.
  3. Ucieczka – zwykle cechuje się asymetrią, jeden z graczy dysponuje pionkami goniącymi, drugi natomiast uciekającymi, np. tablut.
  4. Wyścig – gracze posiadają jednakowy cel, a wygrywa ten, który wykona go szybciej, np. halma.

W grę składającą się jedynie z pionków i planszy zawsze wygrywa gracz bardziej uzdolniony, co mogło zniechęcać słabszych niedzielnych graczy do rywalizacji. Dodatkowo problemem mogła być regrywalność, jeśli wszystkie pionki zawsze poruszają się tak samo po takiej samej planszy to, przy mało skomplikowanych grach, po jakimś czasie będzie znało się wszystkie możliwe rozwiązania gry. Pierwszy producent gier planszowych stanął więc przed poważnym problemem. Jak zwiększyć szanse nowicjuszy i sprawić, że rozgrywki staną się unikatowe? Z pomocą przyszły kości. Początkowo nie były one nawet symetryczne, były to dosłownie kawałki kości zwierzęcych z wyrytymi na nich symbolami. Z brył symetrycznych najłatwiej było wyprodukować sześciany, dlatego ten rodzaj kostek dominował we wczesnych grach. Innymi dodatkami mogły być żetony lub patyczki modyfikujące plansze.

Która gra planszowa uznawana jest za najstarszą?

Skoro każda cywilizacja tworzyła gry planszowe, to można zakładać, że najstarsza gra planszowa powstała w najstarszej cywilizacji. I tak rodzi się trzech kandydatów:

  1. Królewska gra z Ur – gra pochodząca z Mezopotamii, oryginalną cechą jest niesymetryczna plansza. Jej powstanie datuje się na około 2600 rok przed naszą erą. Cieszyła się bardzo dużą popularnością o czym świadczą egzemplarze znalezione między innymi w Iranie, Syrii, Egipcie, Sri Lance i Cyprze. Oprócz samej gry udało się znaleźć tablicę z inskrypcją zawierającą instrukcję. Dzięki temu znamy dziś zasady gry. Część producentów gier planszowych zdecydowało się na emisję Królewskiej gry z Ur, dzięki czemu jest ona dostępna na rynku.
  2. Senet – gra planszowa starożytnego Egiptu. Ślady gry odnajdywano bardzo często na hieroglifach, a najstarsze zapiski sięgają około 2700 roku przed naszą erą. Grali w nią zarówno najbogatsi, jak i najbiedniejsi. Choć znaleziono ponad 40 kompletów tej gry (stanowiły częsty dodatek wyposażenia nagrobnego), to nie zostały poznane jej zasady. Współcześni producenci emitując tę grę proponują własne zasady, nie mamy jednak pewności jak grano w nią przed czterema tysiącami lat.
  3. Backgammon – gra wywodząca się z bliskiego wschodu. Najstarsze egzemplarze datowane są na około 5000 lat, co sugeruje początki gry na około 3000 rok przed naszą erą. Nie wiadomo na ile zasady, które przetrwały do dziś, są zgodne z pierwowzorem, plansza wyglądała jednak podobnie.

Z dużym prawdopodobieństwem w tym samym okresie powstało więcej gier planszowych, które nie zdobyły wystarczającej popularności, by ich ślady odnaleziono po pięciu tysiącach lat.

Zainteresowanie starymi grami planszowymi w czasach współczesnych

W czasie istnego boomu planszówkowego producenci gier planszowych szukają sposobów na sprostanie potrzebom konsumentów. Jednym z nich jest odwołanie do klasyki, skoro niektóre tytuły przetrwały wiele wieków w czasach, w których produkcja gier planszowych była żmudna i czasochłonna, to prawdopodobnie zdobędzie zainteresowanie i dzisiaj. Najbardziej pożądaną cechą takich gier jest tak zwane “easy to learn, hard to master”, czyli gry ze stosunkowo prostymi zasadami, w których jest tak wiele różnych możliwości rozgrywki, że nie nudzą się nawet po wielu partiach, a do poziomu mistrzowskiego dochodzi się latami. Najlepszym tego przykładem są szachy, gra wymyślona około 1500 lat temu, wciąż budzi zainteresowanie na całym świecie i ma swoich zwolenników w każdym wieku.

W temacie najstarszych gier warto również wspomnieć o grze Go. Jedna z najstarszych gier chińskich, która zasługuje na uwagę również z tego względu, że najdłużej opierała się dominacji przez sztuczną inteligencję. Dopiero w 2016 (po około czterech tysiącach lat od powstania) program komputerowy był w stanie bezkonkurencyjnie wygrać z ludzkim mistrzem świata.